Czas pracy – co warto wiedzieć?

Zgodnie z art. 128 kodeksu pracy, czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Oznacza to, że w dyspozycji pozostaje zarówno pracownik, który faktycznie świadczy pracę, jak i ten, który jest w gotowości do jej wykonywania.

Wymiar czasu pracy

Podstawowy wymiar czasu pracy to 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące. Wraz z nadgodzinami norma tygodniowa nie może przekroczyć 48 godzin.

W uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją sytuacjach, możliwe jest zastosowanie równoważnego systemu pracy. W tym wypadku 8-godzinny wymiar czasu pracy może zostać wydłużony przy zachowaniu normy tygodniowej. Oznacza to, że w inne dni czas pracy powinien być krótszy, lub pracownik powinien otrzymać dzień wolny. W tym systemie okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc, z możliwością wydłużenia do 3 lub 4 miesięcy.

Możliwy jest również zadaniowy system czasu pracy. Wówczas czas pracy pracownika jest uzależniony od wykonania zadań zleconych przez pracodawcę. Ważne jest, by pracownik był w stanie wykonać je w normalnym czasie pracy. Gdy przydział obowiązków wykracza poza dobowe normy czasu pracy, również w tym wypadku pracodawca ma obowiązek naliczania nadgodzin i wypłaty wynagrodzenia za nie.

Czas pracy i odpoczynek

W zakładach pracy tworzących harmonogramy, należy wziąć pod uwagę przepisy regulujące równowagę pomiędzy pracą i odpoczynkiem pracownika. Zgodnie z nimi, pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby i co najmniej 35-godzinnego odpoczynku w każdym tygodniu. Przepisy te nie dotyczą pracowników zarządzających zakładem pracy oraz sytuacji przeprowadzania akcji ratowniczych lub usuwania awarii.

Przy dobowym czasie pracy wynoszącym co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy. Dla pracowników młodocianych przerwa ta wynosi 30 minut przy 4,5-godzinnym czasie pracy. Pracownikom niepełnosprawnym przysługuje 15-minutowa przerwa na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Osoby pracujące przy ekranie monitorowym mają zaś 5-minutowe przerwy po każdej godzinie pracy.

Rekompensaty za pracę w święta i dni wolne

W zakładach pracy o ruchu ciągłym lub wtedy, gdy wymaga tego organizacja firmy, praca odbywa się w nocy, w niedziele i święta. Pracownikowi, który wykonuje ją w tym czasie należy się rekompensata.

Za pracę w godzinach nocnych do każdej godziny przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nocna zmiana to 8 godzin w godzinach od 21.00 do 7.00.

Praca w niedziele i święta jest możliwa jedynie dla określonych w kodeksie pracy dziedzin. Nie ma możliwości wykroczenia poza ten zamknięty zakres. Pracodawca zatrudniający pracowników w niedziele i święta musi zapewnić im co najmniej jedną wolną niedzielę w ciągu czterech kolejnych tygodni.  Rekompensatą za pracę w niedzielę powinien być inny dzień wolny w okresie 6 dni przed lub po roboczej niedzieli. Jeżeli nie jest to możliwe, pracownik powinien odebrać dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego.

Tylko wtedy, gdy nie ma możliwości udzielenia dnia wolnego, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty dodatkowego wynagrodzenia za pracę w niedzielę lub święto. Taki dodatek wynosi 100% za każdą przepracowana godzinę.